B Ú N A Ð A R L I S T I
a l l t á r i ð u m k r i n g
... og góð ráð neðar...
-
Hlý nærföt sem ekki eru rakadræg; dry-fit eða ull sem er langbest. Ekki klæðast bómull og á það við um öll föt á göngu, þar sem þau rennblotna í sveittri áreynslu og setja strax að manni kuldahroll í pásum. Ullarfatnaður bregst aldrei. Hefur þann ókost að þorna seint en á þetta reynir eingöngu í margra daga göngum á meðan það skiptir ekki máli í dagsgöngum þar sem ullin er áfram hlý þó hún sé orðin rök. Þrátt fyrir að þorna seint er ullin best í eins dags sem og margra daga göngum að okkar mati.
-
Göngubuxur eða dry-fit íþróttabuxur eða álíka léttar, þægilegar útivistarbuxur, ekki úr bómull eða nælon. Stuttbuxur innan undir eða áfast göngubuxum henta vel að sumri til ef vill.
-
Stuttermabolur innst á eftir nærfötum ef vill, ekki bómull eða nælon, enn og aftur er ullin best.
-
Síðermabolur/peysa; ekki úr bómull eða næloni. T. d. ull eða flís, 1 - 2 stk, ullin best.
-
Vind- og vatnsheld hlífðarföt; bæði buxur og jakki/stakkur; hafa undantekningarlaust með sér í bakpokanum til öryggis óháð því hvernig veðurútlit er eða veðurspá! Velja litaðan fatnað frekar en dökkan, getur skipt sköpum ef verið er að leita að mönnum í blindbyl eða svartamyrkri (og ef illa fer úr þyrlu eða snjósleðum).
-
Vettlingar og belgvettlingar - nauðsynlegt - ALLTAF óháð veðri og veðurútliti/spá. Belgvettlingar eru lífsnauðsynlegir að vetri til, til viðbótar öðrum vettlingum svo hægt sé að vera í báðum þegar komið er frost eða vindur blæs. Eingöngu fingravettlingar, sama hvað þeir eru hlýir eða góðir, þó þeir séu úr leðri eða skíðahanskar eru alls ekki nóg að vetri til og geta fljótt valdið meiri kulda á fingrum ef blautir en nokkuð annað. Ullarvettlingar eru langtum betri en aðrir vettlingar sama hvað þeir heita eða kosta (heimaprjónaðir tilvaldir!), því þeir eru það eina sem halda á manni hita þó þeir blotni. Ullarvettlingar + vindheldir belgvettlingar yfir eru skotheld blanda og bregst ekki sama hvernig veðrið er. Ef ull er undir virka allir vindheldir belgvettlingar, sama hvað þeir heita eða kosta svo lengi sem þeir hlífa vindi. NB passa að hafa lykkju á belgvettlingunum sem er nælt utan um úlnliðinn þannig að þegar farið er úr belgvettlingnum til að athafna sig, þá fjúki hann ekki fram af fjallstindinum heldur hangi fastur á úlnliðnum... því miður mörg dæmi um vettlinga sem fokið hafa fram af fjallstindum í okkar göngum.
-
Hlýtt höfuðfat: Húfa eða gott ennisband úr ull, flís eða hlýju efni. Mjög mikilvægt! Alltaf taka með óháð veðri allt árið. Vanda meira til höfuðfats að vetri til, það sé hlýtt og stöðugt og hafa helst 2 - 3 stk; ennisband/buff og svo húfu, helzt lambúshettu og passa að hafa góða hettu á stakknum sem skiptir sköpum í hvassri og kaldri úrkomu, sérstaklega að vetri til eða uppi á hálendi á löngum göngum að sumri. Ullarhúfur eru langbestar að vetri til og þeir sem hafa prófað ýmis efni ættu allir að geta tekið undir að ullarhúfa tekur öllu öðru fram því hér gildir það sama og með vettlingana, hún heldur áfram á manni góðum hita þó hún blotni á meðan flís-húfa þyngist og kólnar í bleytu og vermir manni lítið þegar líður á í erfiðu veðri.
-
Hlýja sokka (1 - 2 stk). Munar miklu að vera í ullarsokkum að vetri til. Menn þurfa að velja eftir skóstærð og vana; eitt par af þykkum göngusokkum eða tvö pör af þunnum göngusokkum eða eitt par þunnt og annað þykkt; þynnri sokkar innst. Þeir sem ganga í ullarsokkum er sjaldan ef nokkurn tíma kalt en þetta er alltaf persónubundið. Síðustu ár hafa sumir prófað ullarinnlegg sem gæti gefið yl og einangrun í botni skónna.
-
Gönguskór uppháir/með ökklastuðningi (mikilvægt!) með mynstursóla eða grófum sóla sem þola grjót, bleytu, snjó og brodda á jökli. Athugið að slitnir skór geta verið mjög sleipir, sérstaklega að vetri til. Nauðsynlegt að ganga skóna til áður en farið er í mjög langa göngu að ekki sé talað um margra daga göngu. Vinsælt hefur verið síðustu ár að fara í utanvegahlaupa/gönguskóm í léttari sumargöngur, en þeir hafa þann ókost að styðja ekki við ökklann og dæmi eru um að við misstig getur þetta skipt sköpum upp á að beinbrotna, svo við mælumst eindregið til þess að fara alltaf í uppháum skóm með ökklastuðningi sama hversu "létt" gangan er. Gönguskór eru misstífir og skilgreindir sem slíkir nú orðið. Millistífir og alstífir skór eru nauðsynlegir þegar farið er í brodda að vetri til því mjúkir skór beyglast og gefa undan broddunum svo þeir losna af skónum sem getur verið hættulegt þegar gengið er í ísuðum bratta. EF gengið er mikið á broddum í miklum bratta og klettaklöngri getur þurft að vera eingöngu í alstífum gönguskóm en almennt erum við ekki að fara í slíkar göngur og því nægja millistífir gönguskór okkar ferðum vel en mjúkir gönguskór mun síður.
-
Einn eða tveir göngustafir (valkvætt) eftir smekk og ef menn eru vanir þeim en þeir koma sér vel í bratta, hálku, vaði og klöngri til stuðnings og veita ákveðna hvíld í mjög löngum göngum. Að sama skapi er mikilvægt að sleppa stöfum reglulega til að þjálfa jafnvægisskynið á göngu og sumir halda því jafnvel fram að hollast sé að vera ekki með stafi vegna þessa og hafa vanið sig á það. Þeir koma sér hins vegar oft vel, svo best er að hvíla þá ef hægt er, en vera með þá þegar þeirra er nauðsyn.
-
Legghlífar (valkvætt) til að verjast möl, steinum, snjó og bleytu (og vatni við vað) ofan í skó fyrir utan að halda hlýju að fótum á löngum göngum og í pásum. Nauðsynlegt að vetri til. Ókostur að þær geta haldið hita of mikið inni svo menn svitna.
-
Hálkubroddar/keðjubroddar (microspikes) - Skyldubúnaður án undantekningar á öllum þriðjudagsæfinum að vetri til óháð veðurútliti eða færi nær byggð, sem og gott að hafa þá alltaf með í vetrardagsferðum þar sem jöklabroddar verða einnig notaðir. Keðjubroddarnir hafa reynst mjög vel í fjallgönguklúbbnum að vetri þar sem farið er um svell og hálar, einfaldar brekkur og leiðarval miðast við að þurfa aldrei að ganga á jöklabroddum eða "alvöru broddum". "Sjá næsta lið Jöklabroddar".
-
Jöklabroddar og Ísexi - alltaf saman (ef við á NB að vetri til). Mikilvægt er að allir geri sér grein fyrir því að notagildi keðjubroddana er takmarkað og þegar komið er í langar, brattar og hálar snjóbrekkur - og NB alltaf þegar gengið er á jökul eða á há fjöll - er nauðsynlegt að vera í jöklabroddum/ísbroddum sem ná mun dýpra taki ofan í hjarnið en keðjubroddarnir og gefa möguleika á að fóta sig öruggur í miklum bratta. Þriðjudagsæfingar okkar eru aldrei á leiðum þar sem notast þarf við jöklabrodda heldur duga keðjubroddar ávalt í þeim göngum, en þeir sem vilja koma með í tindferðir að vetri til og í okkar árlegu vorferðir á jökul þurfa að leigja jöklabrodda í hvert sinn (sem margir gera árum saman) eða eignast þá ef þeir vilja sína eigin, (sem margir gera á endanum). Án undantekningar skal vera með ísexi þegar gengið er á jöklabroddum og kunna bæði broddatækni og ísaxarbremsu, en farið er árlega í þá tækni á námskeiðum eða göngunum klúbbsins. Sjá neðst smá umfjöllun um keðjubrodda vs jöflabrodda.
-
Nauðsynlegt er að hafa aukapeysu eða úlpu í farangri fyrir pásur þar sem það er kalt á toppnum en heitt þegar maður er á hreyfingu. Gera þarf alltaf ráð fyrir að eitthvað geti komið fyrir og halda þurfi kyrru fyrir í langan tíma en þá sækir kuldinn fljótt að, og gott að geta sótt sér aukapeysuna/úlpuna í bakpokann.
-
Bakpoki +/-10 - 35L með góðum festingum. Gott að venja sig frá upphafi við að ganga með bakpoka og þekkja alla vasa, stillingar, festingar og möguleika. Kemur sér vel þegar farið er í erfiðari göngur að kunna að umgangast bakpokann sinn við allar aðstæður þegar skyndilega er komið í erfitt veður og aðstæður krefjandi. Best að vera með einn bakpoka í gangi almennt og hafa alltaf allt í honum óháð því hvort farið er í létta eða krefjandi göngu, því þannig gleymist aldrei nokkuð (höfuðljós, keðjubroddar, varaúlpa...) og líkaminn er vanur pokanum við allar aðstæður. Léttari göngur gefa þannig góða æfingu fyrir þær erfiðari þó ekki sé alltaf nauðsynlegt að vera með myndarlegan bakpoka. Mörg dæmi eru um það í okkar klúbbi að menn taka léttari bakpokann með sér í léttari dagsferðir og grípa í tómt þegar sækja á keðjubroddana, skíðagleraugun eða álíka af því það var geymt í þyngri pokanum... og því gildir "einn bakpoki með öllu klikkar aldrei".
-
Vatn eða sætan drykk og ef vill heitt á brúsa að vetri til. Pakka drykkjum við stofuhita ofan í bakpokann að vetri til en ekki köldum úr ísskápnum þar sem verið er að fara út í kulda og drykkir eru fljótir að frjósa. Takið með nægan vökva að drekka, ca +/- 2-3 L á mann. Þetta er einstaklingsbundið, en miða við að þetta eru nokkrar klukkustundir við áreynslu/hreyfingu. Lágmark 0,5 - 1 L á þriðjudagsgöngu og lágmark 2 L í tindferð. Ef hægt er að fylla á vatnsflöskur á göngunni þá taka minna vatn með, en annars vera viðbúinn því að vetri til að það sé allt frosið og ekki hægt að fylla á. Passa að spara ekki við sig vökva því vökvaskortur veldur leyndu orkuleysi sem oft er skilgreint sem sykurskortur að óþörfu NB. Orkuleysi skal fyrst leysa með vatni eða orkuríkum vökva og ef það dugar ekki þá leita í mat, nasl eða aðra orkugjafa (orkubita, súkkulaði), en ekki öfugt ! Mörg dæmi eru um þetta í okkar göngum í gegnum tíðina.
-
Kjarngott nesti: T.d. smurbrauð, flatkökur, gott álegg, egg, harðfisk, kjötbita, pastasalat, ávexti, grænmeti. Hafa nasl í vasanum á lengri göngum þar sem gott getur verið að þurfa ekki að taka af sér bakpokann til að nærast (kex, hnetur, rúsínur,súkkulaðistykki, grænmeti, ávextir). Þó maður hafi oft ekki mikla lyst á göngunni sjálfri er mikilvægt að nærast reglulega allan tímann og halda blóðsykrinum eðlilegum við langvarandi áreynslu. Góð regla að fá sér alltaf að borða í pásum óháð svengd því hún kemur fyrr en varir þegar lagt er af stað aftur og þá er hópurinn ekki endilega tilbúinn fyrir nestisstopp strax aftur... og því er mikilvægt að vera alltaf í takt við hópinn sama hvað svengdin segir.
-
Mælum með að taka með banana (orku- og næringarríkur) og borða hann við fjallsrætur í upphafi tindferðar (eftir t. d. 1 - 2 klst. akstur frá Rvík) og jafnvel meira að borða.
-
Hafa alltaf með sér secondskin eða plástur til vara í farangri (ekki treysta á að aðrir hafi). Ef fundið er fyrir núningssærindum á fótum á göngu skal stoppa strax og plástra, þó stoppa þurfi allan hópinn. Mikilvægt er að bíða ekki of lengi með að plástra sig, sérstaklega ef gengið er dögum saman í sömu ferð. Öruggara er að fyrirbyggja hælsæri ef menn eru gjarnir að fá slíkt, með því að bera vaselín um allt á fætur/ og/eða setja plástra á viðkvæma staði til öryggis (plástra sig fyrst á þurra, fitulausa húð og bera svo vaselín á restina af fætinum, milli allra táa og upp á ökklann, þessi smurning getur einfaldlega skipt sköpum.
-
Salernispappír - þurrkur (geyma í plastpoka fyrir og eftir). Gangið alltaf mjög snyrtilega um á gönguleið hvar sem farið er og skilja aldrei nokkuð eftir sig.
-
Sólgleraugu að sumri og allt árið á jökli og í snjó að vetri til. Snjóblinda er raunveruleg hætta ef gengið er klukkustundum saman í snjó og nauðsynlegt að verja augun (langvarandi brunasviðatilfinning og roði í augun sólarhringinn eftir gönguna v/bruna á ysta lagi augna.
-
Skíðagleraugu að vetri til og á jökli gegn hvössum vindi eða skafrenningi í andlit. Getur verið lífsnauðsynlegur búnaður að vetri til og skyldubúnaður í vetrargöngunum, líka á þriðjudögum þar sem oft hefur reynt á þetta í erfiðum veðrum. Í myrkri á þriðjudögum er glært gler best til að sjá sem mest en á jökli í sól er litað gler betra til að hlífa augum fyrir sólinni.
-
Sólarvörn að sumri og alltaf á jökli eða snævi þöktum fjöllum v/endurkasts frá snjónum.
-
Derhúfu (valkvætt) til að hlífa andliti fyrir sól eða buff til að hlífa höfði að sumri til - ef vill. Ókostur að fýkur í vindi sem er ansi algengur í göngum á Íslandi.
-
Höfuðljós að vetri til og á öðrum árstímum ef möguleiki er á að lenda í myrkri. Best að hafa ljósið alltaf í bakpokanum. Nauðsynlegt að yfirfara ljósið fyrir fyrstu notkun að vetri til og vera ALLTAF með vararafhlpöður í bakpokanum. Margreynt á þetta í fjallgönguklúbbnum okkar. Einnig skal passa að ekki kvikni óvart á ljósinu ofan í bakpokanum þegar verið er að stússast þar, hefur nokkrum sinnum gerst að menn koma að tæmdu kveiktu ljósi í bakpokanum frá því í síðustu göngu...
-
GSM síma og vararafhlöður í hann.
-
Plastað kort af svæðinu, áttaviti, GPS og vararafhlöður í það x2 umferðir til öryggis. Reynir oft á að vera með vararafhlöður, sérstaklega ef eitthvað kemur fyrir og gangan lengist umfram áætlun. Rafhlöður eiga til að tæmast í kulda/frosti, bæði í tækjunum og í vasanum/bakpokanum ef ekki varið gegn kuldanum.
-
Lágmarkssjúkrabúnað með t. d. plástrum, hælsærisplástrum, sárabindi, verkjalyfjum, teygjubindi, neyðarskýli, þrúgusykri, varareimum á skó, hitaplástrum o. fl. Ofantalin atriði hvert og eitt einasta þeirra vilja allir hafa sem fara í krefjandi ferðir allt árið og hafa lent í erfiðum aðstæðum.
-
Hvað annað persónulegt hverjum og einum...t. d. nauðsynleg lyf ef svo ber undir.
Farið samviskusamlega eftir listanum og metið hvern lið fyrir sig út frá ykkur persónulega.
Þetta er langur og tæmandi listi en ekki leyfa honum að vera yfirþyrmandi þó hann virðist vera það !
Ef gengið er í nokkra daga og gist í tjaldi eða skála
- með allt á bakinu eða trússaðan farangur:
-
Gönguföt eins og þarf skv. ofangreindu en spara sem mest fyrir burð og spá í margra daga notkun.
-
Dry-fit hlaupabuxur eru t. d. mjög góðar göngubuxur; hlýjar, vindheldar að hluta, léttar, þjálar, ekki skítsælar, þorna fljótt, þola allt.
-
Göngutjald, hlýr svefnpoki og góð dýna.
-
Gott einangrunargildi skiptir máli en einnig þyngd ef gengið er með allt á bakinu, sem og hentugleiki við að festa þetta allt á bakpokann.
-
Gott að slá upp tjaldinu fyrir ferð til að tryggja að allt sé í lagi, ekkert vanti og maður sé búinn að rifja upp hvernig skal slá því upp og festa það á bakpokann fyrir ferðina ef bera þarf tjaldið.
-
Góðan vatnsheldan flutningspoka (duffelbag) utan um allt sem skal trússa svo farangur þoli flutning/þvæling t. d. með bát.
-
Nægjusemi er nauðsynleg og gott að temja sér hana sem mest því þannig er einfaldara að þurfa að ganga með allt á bakinu ef þarf. Það er vel hægt að vera í sömu fötunum í 2-3 daga, bæði á göngu og jafnvel í náttstað, þó það sé gott að hafa ullina fyrir kvöldin... og sérlega skemmtilegt að komast að því á eigin skinni.
-
Koddaver og setja úlpuna(peysuna sem notuð er í náttstað sem kodda.
-
Ullarnærföt, ullarpeysu og ullarsokka í náttstað í tjaldinu.
-
Léttir sandalar í náttstað - hægt að hafa þá sömu og notaðir til að vaða til að spara burð ef blotna ekki og þola vað (croccoskór er léttir en losna frekar af fótunum í krefjandi vaði, tevur eru fastar á fótunum en þyngri og bleytan helst meira í þeim).
-
Hafa alltaf allan farangur í þykkum svörtum plastpoka ofan í bakpokanum sbr. ofangreindur búnaðarlistinn. Reynir meira á þetta í margra daga göngum en dagsferðum NB.
-
Tannbursti, litla tannkremstúpu eða smá tannkrem kreist í álpappír til að lágmarka farangur algerlega.
-
Lítinn þvottapoka til að þvo sér. Blautklútar eru einnota og óumhverfisvænir svo ekki nota þá lengur né annan einnota búnað ef mögulegt er til að hlífa umhverfinu, hafinu, jörðinni takk fyrir ! ... þvottapoki og vatn dugar vel :-)
-
Hárgreiða ef þarf og annað snyrtidót en sleppa/lágmarka ef gengið með allt á bakinu (t.d. flétta hárið og greiða það ekki).
-
Höfuðljós í náttstað.
-
Eyrnatappar ef þarf.
-
Verkjalyf og plástrar.
-
Nærbuxur til skiptanna ef vill (snúa þeim við milli daga, eða nota lítil innlegg milli daga en það er óumhverfisvænt!).
-
Sokkar og bolur til skiptanna ef þarf en spara annan fatnað til skipta, ganga í sömu fötunum ef með allt á bakinu til að spara burð.
-
WC-pappír og plastpoka til að geyma pappírinn í fyrir og eftir notkun (ekki skilja eftir í náttúrunni, vegur lítið og dýrmætt fyrir umhverfið).
-
Prímus, rauðspritt, eldspýtur - ef vill elda á primus.
-
Eldhúsáhöld (disk, bolla, hnífapör) eins og þarf miðað við mat í ferðinni, helst sem minnst.
-
Pakka öllu í nokkra litla plastpoka með rennilásum, svo allt haldist sér ef eitthvað blotnar og auðveldara er að finna allt í bakpokanum.
-
Vaðskór. Spurning að sleppa þurrkklút ef gengið með allt á bakinu, en ef mikil vöð, þá nauðsynlegt að hafa eitthvað til að þurrka sér.
-
Matur/nesti í 2-3 daga; kaupa eldaðan mat í léttum umbúðum eða þurrkaðan mat sem skal elda á primus með vatni á staðnum (sparar burð). Þjálfarar velja oft grillaðan kjúkling fyrra kvöldið og soðið hangikjöt seinna kvöldið í stað þess að elda á primus. Kartöflustrá í meðlæti (mjög létt, söltuð og bragðgóð) tómata og gúrkubita ósneitt því það helst heilt í nokkra daga í bakpokanum. Flatkökur, smjör og ostur þolir nokkra daga veltu í bakpokanum sem og hnetur og súkkulaði. Harðfiskur er tær snilld með smjöri, léttur, saðsamur og próteinrík fæða. Vatn að drekka úr lækjum ef eru til staðar, en gott að leyfa sér einn svaladrykk að kveldi til tilbreytingar... eða bara vatnið í nokkra daga því þá er þakklætið yfir kaldri kók eða álíka kærkomið eftir 3ja daga göngu :-)
-
.. o.fl. sem má bæta við eftir smekk og þörfum :-)
Búnaðarlisti
með allt á bakinu
Unninn af Gerði Jensdóttur Toppfara og ofurkonu
og þrautreyndri fjallgöngukonu til tugi ára:
Nesti og matur:
Dagur 1: Hamborgari eða kjúklingasalat á leiðinni, Banani, Saml.rækjusalat, nasl, pasta með skinku og piparosti.
Dagur 2: Músl, brauð: Smjör, kæfa, Spælt egg, síróp, bacon, roastbeef, remolaði , nasl kindalundir með piparostasósu og kartöflustráum.
Dagur 3: Músl, ristað brauð, soðið egg, kavíar, flatkaka, smjör, hangikjöt. Hafa eitthvað í bílnum að borða og drekka.
Nasl: T.d. Harðfiskur, þurrkaðir ávextir, hnetur, súkkulaði.
Drykkir: T.d. kakó, te, kaffi, Resorb, súpur, orkudrykki
Tjaldið:
Tjald
Bakpoki
Svefnpoki
Dýna
Prímus
Rauðspritt
Eldspýtur
Disk
Bolla
Hnífapör
Myndavél
Krem
Varasalva
Sólvörn
Snyrtidót, greiðu
Tannbursta/krem
Plastpoka
Lyf, plástur
Eyrnatappa
Svampa/blautklúta
Sessu
Svartan plastpoka
Hitabrúsa
Í tjaldinu:
Ullarsokka
Varmanærföt
Höfuðljós
Vekjaraklukku
Göngubúnaður:
Brodda
Exi
Belti
Úlpa
Regnbuxur
Sólgleraugu
Skíðagleraugu
Lopapeysu
Dúnúlpu
Göngubuxur
Varmaundirföt
Nærföt
Lambúshetta
Húfa
2 sokkar
2 vettlingar
Legghlífar
Vaðskó
Fjallapappír
GPS/áttaviti/kort
Aukareimar
Vatnspoka/flösku
Hér eru nokkrir fleiri góðir punktar um búnað
og lexíur almennt í göngunum..
-
Hafa alltaf allan farangur í þykkum svörtum plastpoka (fæst extra þykkur í Rekstrarvörum t.d.) ofan í bakpokanum svo ekkert blotni í honum þó bleyta sé á göngu. Skipta þessum poka reglulega út eftir þörfum. Kostur einnig að auðveldara er að leita í bakpokanum. Og mikill kostur að ef halda skyndilega kyrru fyrir í langan tíma t. d. vegna slyss þá er hægt að nýta þennan plastpoka sem smá neyðarskýli því ef maður "klæðir sig í" stóra svarta plastpokann þá heldur hann alveg vindi og vatni sem getur skipt sköpum ef beðið er í nokkra klukkutíma eftir hjálp og enginn er með neyðarskýli.
-
Gott getur verið að hafa föt til skiptanna í bílnum til að fara úr blautu yfir í þurrt, þar sem slegið getur að manni á leið í bæinn sé maður blautur og lúinn og langur akstur framundan.
-
Heimleiðin getur verið löng: Þá er gott að hafa drykk í bílnum þar sem þorstinn sækir oft á og auðveldara um vik að komast á salerni í kjölfarið (þó menn eigi ekki að halda í við sig með vökva á göngu!). Einnig er gott að hafa viðbótarnasl sem er t. d. ekki það sama og borðað var á göngunni, því oft sækir hungrið líka á eftir átökin.
-
Nauðsynlegt er að nærast vel fyrir og eftir langa göngu og eðlilegt að vera svangur sólarhringinn eftir krefjandi tindferðirnar.
-
Varðandi ráð gegn bómull eða nælon skal tekið fram að maður kemst strax að því að slíkar flíkur halda hvorki vatni né vindi og geta skemmt ánægjuna af útiverunni að óþörfu og geta í versta falli stefnt viðkomandi í voða ef aðstæður verða slæmar í erfiðari göngum.
Það er einfaldlega svo einfalt að ull innst sem yst er það besta í göngunum og fækkar verulega þörf á að vera í marglaga fatnaði ef góður hlífðarfatnaður er utan um ullina.
-
Algert skilyrði er að taka með sér í allar göngur drykk og eitthvað sætt eða orkuríkt að narta í, góða skó, höfuðfat, vettlinga og vatns- og vindheld hlífðarföt, þar sem veður eru válynd á Íslandi, líka á sumrin og veður og færð breytist ört við hvern metra ofar sjávarmáli.
-
Hafa skal í huga að aðstæður geta breyst hratt í óbyggðum, þó ekki sé langt farið frá byggð, ekki eingöngu vegna veðurs heldur og vegna óhappa og þess vegna er einnig mikilvægt að vera vel búinn ef slíkt gerist. Slagveður úti í Geldinganesi steinsnar við Grafarvoginn var sem dæmi fljótt orðið varasamt í október 2018 fyrir þá sem ekki voru með hlífðarbuxur, höfuðfat eða vettlinga... og mörg fleiri slík dæmi í Toppfarasögunni...
-
Góð regla er að pakka alltaf niður með þann möguleika í huga að halda þurfi kyrru fyrir í einhverja klukkutíma ef eitthvað kemur upp á.
Einn mikilvægasti útbúnaður í fjallgöngur eru sjálfstraust, ábyrgð, áræðni, jákvæðni, forvitni, innsæi á eigin getu, viljastyrkur, samkennd gagnvart ferðafélögum og góða skapið...
-
Skorað er á alla að búa sig ávallt sjálfstætt óháð því hverjir eru með í göngunni til þess að þjálfa með sér sjálfsbjörg, ábyrgð og vald á eigin aðstæðum í óbyggðum óháð öðrum. Ekki treysta á að geta fengið lánað eða að annar beri fyrir mann búnaðinn að hluta ef mögulegt er. Bakpokar geta nefnilega runnið niður brekkur eða ofan í ófær gil og menn geta orðið óvænt viðskila. Þá mælum við almennt ekki með því að skilja bakpokann sinn eftir niðri meðan skotist er upp á fjallstind enda nokkur sláandi dæmi til á Íslandi um hættu sem skapast hefur við bakpokaleysi þegar aðstæður breytast snögglega uppi og enginn er með varaföt, nesti o.s.frv.
-
Munið að þó þriðjudagsæfingarnar séu stundum létt ganga á ekki há fjöll, eru þær hugsaðar til þess að þjálfa alla þætti, þ.m.t. búnað. Þess vegna er gott að búa sig alltaf skynsamlega til þess að venjast eigin búnaði, svo manni verði það tamt að umgangast sjálfan sig, búnaðinn, bakpokann og umhverfið við allar aðstæður. Þegar skyndilega skellur á hvassvirði í myrkri er mjög erfitt að athafna sig og nauðsynlegt að vera með allt sitt á hreinu og öll handtök ósjálfráð og tamin.
-
Þjálfarar eru alltaf með lágmarks fyrstu hjálpar búnað, neyðarskýli 2 x 4ra manna og 2 x 1-2ja manna, GPS-tæki, GSM-síma, áttavita o.s.frv.. meðferðis í hverri ferð.
-
Hafa legghlífarnar innan undir hlífðarbuxunum svo að bleyta renni ekki innan undir og beint ofan í skóna. Best að venja sig bara á þetta alltaf því maður veit aldrei hvenær það kemur úrkoma óháð veðurspá og veðurútliti. Þegar gengið er í snjósköflum er líklega tilhneiging til að hafa legghlífarnar utan á buxunum en ef snjóskaflarnir eru orðnir hnédjúpir þá sópast snjórinn ofan í skóna inn eftir legghlífunum í staðinn fyrir að renna milli hlífanna og buxnanna og eiga erfiðara með að komast þaðan inn á innri buxur og skó.
-
Hafa alltaf svartan plastpoka eða álíka innan á bakpokanum og setja allt í hann til að verja farangur bleytu sem kemur utan frá af pokanum. Gott er jafnvel að pakka svo öllu þar að innan í minni plastpoka en það á frekar við um margar daga göngur þar sem menn ná ekki að þurrka milli göngudaga.
-
Í vetrarferðum skal ekki pakka niður köldum drykkum í ferð (taka þá úr ísskap að morgninum) heldur geyma alla drykki við stofuhita nóttina áður og pakka þeim svo í bakpokann. Þetta seinkar því að drykkirnir kólni og frjósi á göngunni og verða ódrykkjarhæfir. Gott getur líka verið að hreinlega fara með sjóðandi heitt vatn sem drykkjarvatn og láta það kólna smám saman í pokanum en þá þarf að vera með þar til gerðar flöskur undir það sem getur þyngt farangurinn.
-
Í miklu frosti skal ekki geyma drykkjarflösku utan á bakpokanum heldur hafa drykkina innst í bakpokanum innan um föt til að verja þá frostinu. Alltaf skal hafa eina drykkjarflösku innan á sér (innan klæða) þó það sé óhentugt og finna góða leið eins og að hafa hana í tómarúminu milli beltanna á bakpokanum (muna þá að drykkurinn dettur ef maður losar bakpokann). Þegar maður er búinn með eina flösku skal setja aðra innan undir til að "affrysta" þó maður sé á þeim tímapunkti ekki orðinn þyrstur. Í erfiðri ferð þar sem frostið nær að frysta alla drykki getur verið hættulegt að vera kominn í vökvaskort og þ.a.l. orkuskort eingöngu af því allir drykkir eru frosnir (t. d. Skarðsheiði nóv 2010, Hvannadalshnúkur maí 2009 og Grjótárdalur jan 2011).
-
Passa að kólna ekki mikið á höndum. Gerist helst í mikilli bleytu. Þegar maður er orðinn mjög stirður í fingrunum fer maður að hætta að geta rennt rennilás, hneppa, næla í, opna, ná í símann til að kalla á hjálp... og þá er voðinn vís. Mörg dæmi eru um þetta en sá sem hefur uppifað þetta bjargarleysi vill ekki lenda í því aftur...
-
Alltaf nota þann búnað, farangur og fatnað í æfingagöngum sem maður ætlar að nota í erfiðari ferðum. Ekki vera að prófa nýja búnað í langri og erfiðri ferð heldur vera búin að prófa hlutina áður í styttri ferðum. Nota þriðjudagana til að koma sér í líkamlegt, andlegt og búnaðarlegt form! EKKI fara að breyta til og vera í nýjum búnaði loksins þegar farið er í stóru gönguferðina í Nepal, Afríku eða Perú... nota þann búnað sem maður er búinn að vera að nota mánuðina á undan takk :-)
-
Ekki gleyma að drekka og borða reglulega á göngu. Vökvaskortur og næringarskortur er oftast ástæða orkuleysis á göngu en menn eru fljótastir til að kenna lélegu formi um. Athugið vel að líkaminn er þannig gerður að allir geta óháð líkamsformi gengið í nokkra klukkutíma, nokkra kílómetra eftir að þeir eru orðnir þreyttir og því skal treysta sjálfum sér, gefa líkamanum reglulega eldsneyti (mat og drykk) og ekki missa móðinn þegar á móti blæs heldur fagna því tækifæri að fá að upplifa það að vera örþreyttur en geta samt skilað sér til baka alla leið!
-
Ofkæling er fljót að kræla á sér ef menn blotna. Við ofkælingu skal gera þrennt: Fara í þurr föt ef mögulegt er, nærast (kolvetnaríkt mikilvægast, sykurinn skapar meiri hita en heitur drykkur t.d.) og hreyfa sig. Þrjú mjög mikilvæg atriði til að varna ofkælingu !
-
Þegar manni líður illa á göngu er mikilvægt að láta vita sem fyrst. Yfirleitt eru ferðafélagarnir með aukabúnað eða geta rétt fram hjálparhönd án mikillar fyrirhafnar. Keðjan er aldrei sterkari en veikasti hlekkurinn og því þurfa allir að sýna ábyrgð gagnvart sjálfum sér sem og gagnvart hópnum með því að þegja ekki um vandræði sem oft er hægt að leysa auðveldlega í krafti hópsins (blöðrur, þorsti, orkuleysi, kuldi, hræðsla, verkir o.fl.).
-
Næla belgvettlinga við úlnliðinn með teygju, lykkju til að koma í veg fyrir að hann fjúki af stað ef maður missir hann. Þetta auðveldar manni að athafna sig án belgvettlinganna þar sem þeir geta þá hangið á úlnliðunum ef maður tekur þá af sér.
-
Þvo hlífðarfatnaðinn skv. leiðbeiningum, nota sértæk þvottaefni og strauja, spreyja, bera á ef til þess er mælst. Sumir segja að ef ekki má þvo fjallgöngufatnað þá sé lítið varið í hann...
-
Dýr merki og þekkt merki segja lítið um gæði búnaðarins því miður... eigin reynsla segir allt... reynslan hefur kennt okkur að lítil tengsl eru milli gæða og verðs... þó ótrúlegt sé... og flestir munu aldrei trúa þessu... því miður... nema að óreyndu... svo prófið hvert og eitt... og deilið þegar búnaðurinn virkar og þegar hann virkar ekki...
-
Bera alltaf á skóna feiti eða álíka fyrir hverja göngu eða hverja tindferð (aldrei sleppa því fyrir tindferð) og sérstaklega ef veðurspá er blaut.
-
o.m.fl. sem bætist hér við smám saman...
Keðjubroddar eða jöklabroddar ?
... þetta er endalaus umræða... en reynslan svarar þessu vel...
Heitar umræður sköpuðumst veturinn 2011 - 2012 á fésbókinni eftir andlát ferðamanns á Sólheimajökli í nóvember 2011 þar sem hann lést vegna ofkælingar eftir fall ofan í dæld á hálkugormum einum saman (málmgormar á gúmmíteygju eins og hlauparar nota og við prófuðu að nota fyrst áður en hálku(keðju)broddarnir komu) - en hann gat ekki komið sér upp úr dældinni aftur svona vanbúinn á jökli auk þess sem leitað var á röngu svæði. http://www.mbl.is/frettir/innlent/2011/11/14/lest_af_voldum_ofkaelingar/
Margir þaulvanir fjallamenn deildu þá um sívaxandi vinsældir hálkugorma og síðar hálkubrodda eða keðjubrodda (microspikes) sem náð hafa vaxandi vinsældum samfara mikilli aukningu fjallgöngufólks og gönguhópa allt árið um kring og vildu sumir meina að þeir ættu alfarið ekki að sjást á fjöllum á meðan aðrir bentu á notagildi þeirra þó takmarkað væri og umræðan fór líka inn á ísaxarnotkun o. fl. sem var sérlega gagnlegt :-) ... og hafa þessar umræður blossað reglulega upp síðan þegar slys verða á fjöllum og er sorglegt að sjá hversu ómálefnaleg og ónærgætin sú umræða hefur á köflum verið því miður.
Í þessum umræðum bentu þeir sem á annað borð ganga mikið á fjöll allt árið um kring og ekki síður að vetri en sumri, ákveðnir á að keðjubroddarnir gagnast vel á léttari leiðum og þar sem hálka er á leiðinni til að byrja með um léttari brekkur, kringum grjót, í mjúkum snjó o. fl. en að jöklabroddar verða svo að vera komnir á skóna þegar komið er í langar, brattar og hálar brekkur eða svipaða varasama staði og reynslan ein kenndi mönnum þessa ákvörðun.
Fyrir þá sem fara sjaldan á fjall að vetri til og hafa eingöngu vanist jöklabroddum (keðjubroddarnir koma ekki fram fyrr en um 2009 - 2010 eða svo) er eðlilegt að vilja eingöngu notast við jöklabrodda eins og þeir eru vanir, en mjög leitt að okkar mati ef menn snúast alfarið gegn keðjubroddunum, því eins og nokkrir fjallamenn sögðu sem raunverulega/virkilega eru að ganga á fjöll jafnvel vikulega eða oftar allan veturinn eins og þessi fjallgönguklúbbur, þá hefðu keðjubroddarnir fljótt sannað gildi sitt á léttari leiðum eða á einfaldari hluta fjallsins þar sem hálka er til trafala jafnvel á láglendi, en fara svo í jöklabroddana þegar brekkurnar eru orðnar langar, hálar og brattar eða að öðru leyti varasamar.
Þarna reynir á að geyma ekki of lengi að fara í jöklabroddana sem eru algengustu mistökin almennt varðandi jöklabroddana, en NB þetta á við hvort sem keðjubroddar eru með í för eða ekki, eins og margir þekkja af eigin reynslu, að vera að renna til lengi vel á hálli leið og jafnvel verið að höggva spor frekar en fara í jöklabrodda til að "spara broddatímann"... m. a. af því að mönnum hefur fundist slysahættan aukast þegar menn sleppa stöfunum og þurfa að nota ísexina. En einmitt af þeirri ástæðu... að það getur verið orkufrekt að ganga á jöklabroddum klukkustundum saman í halla og grjóti... þeir auka líkur á blöðrumyndun og reyna verulega á ökkla... flækjast gjarnan í skálmum og jarðlendi... með tilheyrandi aukinni slysahættu af öllu ofangreindu... já, einmitt af þeirri ástæðu er gott að hafa keðjubroddana meðferðis til að spara orku og ganga öruggur um svellaða kafla sem eru minna brattir og ekki varasamir en NB hafa svo vit á að fara í jöklabroddana þegar leiðin er orðin brött eða varasöm.
Reynslan er mikilvægust í þessu að okkar mati, með reynslunni þróa menn með sér skýrari mörk um hvenær sleppa skal keðjubroddunum og fara í jöklabroddana - rétt eins og menn þurfa að gæta þess að fara nógu snemma í jöklabroddana þegar þeir eru það eina meðferðis... og sleppa þá stöfunum fyrir ísexina án undantekningar. Við getum því miður ekki tekið undir það að keðjubroddar eigi bókstaflega aldrei rétt á sér í fjalllendi, þar reynir einfaldlega á reynslu og dómgreind viðkomandi í hvert sinn.
Málefnaleg og sanngjörn umræða um keðjubroddana er nauðsynleg og alltaf hollt að velta öllum sjónarhornum fyrir sér. Því má velta fyrir sér hvort fræðileg fjallamennska á Íslandi þurfi að skoða raunverulega gagnsemi keðjubrodda af málefnalegri alvöru en hingað til hefur verið og gefa frekar skýrari línur með notkun þeirra í samhengi við jöklabrodda þar sem keðjubroddar eru án efa góðir til síns brúks, svo langt sem þeir ná og ekki málefnalegt að okkar mati að útiloka þá með öllu við allar göngur í fjalllendi að vetri til :-)
Hér vantar fleiri punkta sem ekki verður farið í hér eins og gagnsemi keðjubrodda til að þjálfa tilfinningu fyrir jöklabroddatækni almennt á léttum leiðum sem er jákvætt að okkar mati, spurningar um raunverulega hæfni í ísaxarbremsu þegar á reynir og hvernig megi bæta okkur þar, hvort nota eigi ísexi alltaf með keðjubroddum eða ekki, mögulega aukna slysahættu við að þurfa að sleppa göngustöfum sem menn eru mjög vanir að hafa til að halda jafnvægi (sem reynir verulega á í miklum halla) og vera kominn með ísexi í hönd sem menn eru ekki eins vanir að hafa, en er nauðsynlegt og á absolut að vera með jöklabroddunum og ætti þá kannski að æfa betur með meiri notkun o. m. fl.
Lexíur við vaðið niður Jökulgilið
alls átján sinnum yfir grugguga mis djúpa og mis straumharða jökulá
frá Sveinsgili til Landmannalauga...
... í kyngimagnaðri göngu á Hábarm, Grænahrygg og Hrygginn milli gilja
sunnudaginn 1. september 2019:
http://www.fjallgongur.is/tindur175_habarmur_ofl_fjfj6_010919.htm
Bára þjálfari:
Get ekki annað en mælt með því sem ég var í. Kom á óvart hvað það virkaði vel.
Var í þykkum dry-fithlaupabuxum með skel-lagi framan á hnjám og lærum (set inn nafnið á þeim þegar ég veit það), uppháum ullarsokkum og í Salomon utanvegaskóm úr Ölpunum. Upplifði að buxurnar blotnuðu einhvern veginn ekki (ekta hlaupabuxu-upplifun) og þær urðu aldrei þungar. Mjög þjálar til göngu almennt í langan tíma. Skórnir urðu aldrei þungir af bleytu þar sem þeir hrintu vatninu frá sér (dreneraðist alltaf út eins og utanvegaskór eru hannaðir til að gera), botninn á þeim var þykkur og bólstraði því vel gegn grýttum árfarveginum á 5 km löngum göngukafla. Uppháu ullarsokkarnir gáfu hita sem ég fann áþreifanlega fyrir því mér var mun kaldar á lærum en fótleggjum þó það væru fótleggirnir sem sífellt fóru á kaf í árnar. Ullin var því að gefa varma umfram það sem ég átti von á. Mun því aftur fara í öllum þessum búnaði. Grunar. að síðar ullarnærbuxur séu vel að virka við þessar aðstæður og hefði viljað prófa að klæða mig í plastpoka utan um sokkana (ekki utan um skóna) en nennti ekki að klæða mig í þá þennan dag.
Björgólfur:
Þetta var skemmtilegur kafli, man ekki eftir að hafa gengið 5km við svona aðstæður. Sýnist þú hafa verið með nokkuð góða lausn Bára, hnéháir ullarsokkar (ullin heldur hita þótt hún sé blaut) og skór upp fyrir ökla (minnkar líkur á að sandur og smásteinar fari ofan í skóna þannig að maður verði sárfættur). Ég prófaði neóprem skó af kafarabúning. Í þeim verður manni ekki kalt á fótunum við að vaða (ólíkt t.d. strigaskóm) en þótt sólinn á þeim sé góður við flestar aðstæður reyndist hann of þunnur til að maður gæti haldið uppi góðum gönguhraða á þessum grýtta árfarvegi. Skipti því yfir í Scarpa gönguskóna (með þykkum vibramsóla) og gat þá gengið hratt en á móti varð maður kaldur á fótunum. Eftir á að hyggja hefði verið gott að hafa Tevu-sandala með og fara í þá yfir neópremskóna (það er hægt að lengja vel í ólunum á Tevunum), þá hefði manni bæði verið hlýtt á fótunum og ekki orðið sárfættur á göngunni. Prófa það kannski næst :-)
Helga Atla:
Ég var í venjulegum göngusokkum, laxapoka (frá Bjarna, takk fyrir) upp á tæri teypaða upp á læri, gamaldags ullarsokkunum þar yfir og utanvegahlaupaskó sem virkuðu mjög vel. Ég blotnaði þar sem áin fór uppfyrir laxapokana. En mèr var hlýtt og þetta virkaði mjög vel.
Herdís:
Ég var berleggjuð í göngusokkum og utanvegarhlaupaskóm. Smurði aðeins með vaselini upp á leggina. í stuttri ullarbrók og stuttbuxum yfir og svo í öllum ffötunum mínum að ofan, síðerma ullarbol, lopapeysu, dúnúplu, skel og með húfu og vettlinga. Þetta var bara fínt fyrir utan að skórnir voru orðnir slitnir og því kannski ekki með nógu góðan sóla. Þegar leið á fann ég hvernig kuldinn byrjaði aðeins að læðast að. Var samt aldrei mjög kalt. Myndi gera þetta eins aftur en þá vera í minna slitnum skóm og sokkum úr 100% ull. Ég var með prjónaðar lopalegghlífar með mér og var tilbúin til að skella mér í þær ef mér hefði orðið mjög kalt en svo var ekki. Það var hinsvegar mjög gott að fara í þær þegar ég fór í þurrt og vera í þeim á leiðinni í bæinn. Fannst þetta hrikalega gaman:-)
Inga Guðrún:
Ég óð síðustu 5 km með því að vera í uppháum þunnum ullarsokkum og öðrum þykkum uppháum sokkum úr meira fráhrindandi thermo gerfiefni utanyfir. Utan yfir þetta fór ég í laxapoka sem bundið var fyrir neðst og límt að læri efst, spontant ákvörðun tekin á staðnum og elskulegur göngufélagi sem ég veit ekki nafnið á, gerði kleift. Þar utanyfir plastið var ég í grófbotna opnum sandölum sem ég gat hert vel að fæti. Ég nennti ekki úr göngubuxunum en bretti þær þess í stað uppfyrir hné svo þær blotnuðu minna, innanundir var ég í hlýjum ullarhjólabuxum. Það gekk vel að vaða árnar þ.e. þetta virkaði vel, ég blotnaði lítillega en mér var ekki kalt og ég get mælt með þessu. Hefði getað vaðið nokkra kílómetra til viðbótar:-) Frábær upplifun! Ég sá samt að nokkrir voru örlítið tæpir að vaða, horfðu mikið ofan í strauminn og sumir óðu einir. Helsta tipsið til þjálfara er að vera strangari á að enginn vaði einn þ.e. amk 2-3 klemmi sig saman og vaði árnar svo ekki fari illa.
Jóhann Ísfeld:
ar í göngusokkum, þunnbotna strigaskóm og stuttbuxum. Var ansi kalt til að byrja með en vsndist vel og tók allar bólgur úr fótunum.
Jórunn Atladóttir:
Var í venjulegum Brooks hlaupaskóm, angóru ullarsokkum og merina ullarbuxum sem ég dró upp á læri í vaði. Leið vel allan tímann. Ad ofan var ég vel klædd, í ullarbol, flís og ullarpeysu (riddara sem ég prjónaði sjálf :-)
Lilja Sesselja:
Við Gylfi vorum í vatnsheldum sokkum, gönguskónum og legghlífum yfir, við fundum ekkert fyrir kulda né bleytu :-)
Ég hefði viljað ganga allt gilið :-)
Maggi:
Ég var í göngubuxum en ekki í síðum naríum. Dró buxurnar upp undir hné (náði ekki að koma þeim ofar), fór í Hoka utanvegaskó (ný tegund frá Everst, sem ég mæli með) og var í milliþykkum göngusokkum. Skórnir eru með þykkum og mjúkum botn og var grjótið í ánni ekkert að plaga mig. Þeir eru mjög léttir og hleyptu vatni auðveldlega út þegar ég kom upp úr. Að vísu fór lítillega af sandi inn í skóna en ég þurfti ekkert að losa þá á leiðinni. Neðsti hluti buxnanna blotnaði en samt ekkert upp eftir lærinu. Það var að sjálfsögðu kalt að fara út í vatnið í fyrstu en það vandist ótrúlega vel og fljótlega virkaði bara gott að fá kælingu á lúnar fætur. Mér varð ekkert kalt annars staðar á líkamanum og í raun ekki á táslunum að ráði nema meðan vaðið var og fyrst eftir að komið var upp úr.
Magga Páls:
Ég bar vaselin á kálfana var í ullarnærbuxum og göngubuxum sem ég lét vera á sínum stað. Var í gönguskónum. Var vel klædd að ofan og varð ekkert kalt nema rétt á fótunum sem gerði mér ekkert til. Var með húfu og vettlinga. Ég bara óð yfir lönd og láð og fílaði mig svolítið eins og Zombie. Leið ágætlega en mikið var maður feginn þegar maður sá "til byggða"
Njóla Jónsdóttir:
Ég var í ullarsokkum og í gönguskónum og fann ekkert fyrir kulda ,fannst þetta miklu minna mál en ég hafði ýmindað mér
Sigga Sig:
Ég var í ullarbuxum og göngubuxum og bretti upp á læri en þær blotnuðu samt. Í ullarsokkum og íþróttaskóm sem virkaði vel og þeir urðu ekkert þungir. Það er held ég ekki sjéns að forðast kulda í þessu vatni. Mér varð allri mjög kalt, þó í lopapeysu og innra lagi en skokkaði á milli kvísla til að reyna að ná í mig hita. Virkaði ágætlega svona framan af. En ég er mjööög kulsækin.
Sigríður Lisbet:
Ég vippaði mér yfir í gömlu utanvega hlaupaskóna. Eldsnögg.Var áfram í utanvega hlaupasokkunum mínum, sem eru geggjaðir. Skipti ekki um buxur. Mjög létt á fæti. Fór mjög rösklega yfir þennan kafla. Geggjað gaman og hressandi :-) Mér var funheitt.
